Przedmiot sprawy
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA) z 8 stycznia 2025 r. – sygn. akt: I FSK 774/21 dotyczył prawa Gminy do odliczenia podatku VAT naliczonego od wydatków związanych z prowadzeniem cmentarza komunalnego, w sytuacji gdy działalność ta ma charakter mieszany: obejmuje zarówno czynności opodatkowane (odpłatne usługi cmentarne), jak i niepodlegające VAT (nieodpłatne pochówki dzieci martwo urodzonych)1.
Stan faktyczny
Gmina prowadzi cmentarz komunalny poprzez swoją jednostkę budżetową (ZUK), która zajmuje się także inną działalnością gospodarczą. W strukturze ZUK cmentarz jest wyodrębnionym działem, a przychody i wydatki związane z cmentarzem są rozdzielane zgodnie z zasadami rachunkowości budżetowej. Większość usług cmentarnych jest odpłatna i opodatkowana VAT, natomiast nieodpłatne pochówki dzieci martwo urodzonych występują bardzo rzadko1.
Spór prawny
Gmina chciała stosować własny prewspółczynnik do odliczenia VAT od wydatków cmentarnych – proporcję liczby odpłatnych pochówków do ogólnej liczby pochówków (odpłatnych i nieodpłatnych). Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej (KIS) uznał to za nieprawidłowe, wskazując, że należy stosować prewspółczynnik określony w rozporządzeniu Ministra Finansów (dla całej jednostki budżetowej), a nie wyodrębniać osobnego dla działalności cmentarnej1.
Rozstrzygnięcie sądów
-
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku uchylił interpretację Dyrektora KIS, uznając, że Gmina może stosować prewspółczynnik oparty na liczbie pochówków, bo najlepiej odzwierciedla on specyfikę działalności cmentarnej.
-
NSA oddalił skargę kasacyjną Dyrektora KIS. Uznał, że:
-
Gmina ma prawo wyodrębnić prewspółczynnik dla działalności cmentarnej, jeśli jest ona organizacyjnie i finansowo wyodrębniona w ramach jednostki budżetowej, a przychody i wydatki są rozdzielane.
-
Przepisy nie nakazują stosowania jednego prewspółczynnika dla całej jednostki budżetowej; dopuszczają stosowanie różnych prewspółczynników dla wyodrębnionych sektorów działalności, jeśli jest to bardziej reprezentatywne dla specyfiki danej działalności.
-
Metoda zaproponowana przez Gminę (udział pochówków odpłatnych) najlepiej oddaje rzeczywisty zakres wykorzystania wydatków do działalności opodatkowanej VAT, a metoda z rozporządzenia prowadziłaby do rażąco zaniżonego prawa do odliczenia (3% zamiast ponad 99%)1.
-
Znaczenie wyroku
-
Wyrok potwierdza możliwość stosowania przez jednostki samorządu terytorialnego (JST) kilku prewspółczynników VAT, jeśli działalność w danym sektorze (tu: cmentarz) jest wyodrębniona organizacyjnie i finansowo.
-
Podatnik (JST) ma prawo wybrać taki sposób określenia proporcji, który najbardziej odpowiada specyfice jego działalności i dokonywanych nabyć, zgodnie z art. 86 ust. 2h ustawy o VAT.
-
Wyrok wpisuje się w korzystną dla samorządów linię orzeczniczą, która umożliwia bardziej precyzyjne i sprawiedliwe rozliczanie VAT w działalności mieszanej, z poszanowaniem zasady neutralności podatku VAT12.
Podsumowanie
NSA uznał, że Gmina może stosować własny, bardziej reprezentatywny prewspółczynnik VAT dla wydatków na cmentarz, jeśli jest to uzasadnione specyfiką tej działalności i odpowiednio udokumentowane w rachunkowości. Wyrok ten ma istotne znaczenie dla praktyki rozliczeń VAT w samorządach, zwłaszcza prowadzących działalność mieszaną w różnych sektorach/
