Przełomowy wyrok NSA w sprawie I FSK 1389/21: Transakcje łańcuchowe a eksport towarów i stawka VAT 0%
28 stycznia 2025 r. Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) wydał istotny wyrok (sygn. I FSK 1389/21), który rozstrzyga kluczowe wątpliwości podatników dotyczące rozliczania VAT w transakcjach łańcuchowych z elementem eksportu poza UE. Orzeczenie to ma szerokie znaczenie dla praktyki gospodarczej, zwłaszcza w branżach eksportowych i logistycznych.
Stan faktyczny sprawy
-
Spółka z branży konstrukcji stalowych (A) sprzedawała towary polskiemu pośrednikowi (B).
-
Pośrednik (B) odsprzedawał towary kontrahentowi z kraju trzeciego (C).
-
Towar był wysyłany bezpośrednio z Polski do kraju trzeciego, jednak to pośrednik (B) organizował transport i ponosił ryzyko z nim związane.
-
Dostawa A→B była realizowana na warunkach EXW/FCA, co oznaczało, że już w Polsce na pośrednika przechodziło prawo do rozporządzania towarem jak właściciel.
Spór podatkowy
Spółka A uznała, że jej dostawa powinna być traktowana jako eksport towarów i opodatkowana stawką 0% VAT, ponieważ posiadała potwierdzenie wywozu (IE-599). Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej (KIS) uznał jednak, że transakcja A→B jest dostawą krajową, ponieważ prawo do rozporządzania towarem przechodzi na B już w Polsce, a to B organizuje eksport do kraju trzeciego.
WSA w Poznaniu przyznał rację spółce, jednak po kasacji KIS sprawa trafiła do NSA.
Kluczowe rozstrzygnięcia NSA
NSA przychylił się do stanowiska organu podatkowego i uchylił wyrok WSA.
-
Dostawa A→B to dostawa krajowa (nieruchoma): Prawo do rozporządzania towarem jak właściciel przechodzi na pośrednika (B) na terytorium Polski, w momencie przekazania towaru przewoźnikowi działającemu na zlecenie B.
-
Dostawa B→C to dostawa ruchoma (eksportowa): To pośrednik (B) organizuje transport do kraju trzeciego i to do jego dostawy należy przypisać wywóz towaru poza UE. Tylko ta dostawa może korzystać ze stawki 0% VAT jako eksport.
-
Brak prawa do stawki 0% VAT dla spółki A: Skoro transport jest organizowany przez pośrednika, a prawo do rozporządzania towarem przechodzi na niego w Polsce, spółka A nie może zastosować stawki 0% VAT dla eksportu – jej dostawa jest krajowa i podlega opodatkowaniu według stawki krajowej.
Uzasadnienie prawne
NSA powołał się na art. 22 ust. 2a ustawy o VAT, zgodnie z którym w transakcjach łańcuchowych, jeśli transport organizuje pośrednik, a prawo do rozporządzania towarem przechodzi na niego w Polsce, to właśnie do jego dostawy przypisuje się transport międzynarodowy. Poprzedzająca dostawa (A→B) jest dostawą krajową i nie spełnia warunków eksportu w rozumieniu ustawy o VAT.
Znaczenie wyroku dla praktyki
-
Podatnicy muszą dokładnie analizować warunki dostawy i moment przeniesienia prawa do rozporządzania towarem.
-
W transakcjach łańcuchowych z eksportem poza UE kluczowe jest ustalenie, kto organizuje transport i kiedy następuje przeniesienie własności.
-
Tylko ta dostawa, do której przypisany jest transport poza UE, może być uznana za eksport i korzystać ze stawki 0% VAT.
-
Dostawa krajowa w łańcuchu, nawet jeśli towar fizycznie opuszcza Polskę, nie uprawnia do preferencyjnej stawki VAT, jeśli transport organizuje pośrednik, a prawo do rozporządzania przechodzi na niego w Polsce.
Podsumowanie
Wyrok NSA w sprawie I FSK 1389/21 jednoznacznie potwierdza, że w transakcjach łańcuchowych z eksportem poza UE, organizacja transportu i moment przeniesienia prawa do rozporządzania towarem decydują o tym, która dostawa jest eksportem. Dla polskich podatników oznacza to konieczność szczegółowej analizy umów i dokumentacji, aby prawidłowo rozliczać VAT w tego typu transakcjach
